Phương thức tuyển dụng quan lại thời Lê – Trịnh

Bài báo “Phương thức tuyển dụng quan lại cho bộ máy chính quyền nhà nước ở thế kỷ XVII – XVIII”

Tác giả: PGS. TS. Trần Thị Vinh.

Đăng tại Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử, số 6.2006, Trang 9-18.

Trong lịch sử Trung đại Việt Nam, đã từng tồn tại một loại hình chính quyền nhà nước đặc biệt vào giai đoạn lịch sử thế kỷ XVII-XVIII, đó là loại hình chính quyền nhà nước kép hay còn gọi là chế độ quân chủ lưỡng đầu – vua và chúa cùng điều hành chính sự. Thể chế quân chủ một vua hai chúa: vua Lê – chúa Trịnh ở Đàng Ngoài và chúa Nguyễn ở Đàng Trong đã hình thành nên hai hệ thống chính quyền nhà nước riêng biệt, đó là chính quyền Lê -Trịnh và chính quyền các chúa Nguyễn. Hai hệ thống chính quyền này, cùng song song tồn tại và cùng có những cách thức riêng để duy trì sự bền vững. Một trong những cách thức không thể thiếu cho sự tồn tại của chính quyền Lê – Trịnh cũng như chính quyền các chúa Nguyễn là phương thức tuyển dụng quan lại cho bộ máy chính quyền nhà nước. Phương thức tuyển dụng quan lại, tuy cùng được hai chính quyền tiến hành trên cùng một đất nước, cùng có chung một hoàn cảnh lịch sử, nhưng lại diễn ra ở hai miền trong hai điều kiện lịch sử khác nhau nên bên cạnh những điểm chung, còn mang những nét riêng biệt của từng miền.

I. Phương thức tuyển dụng quan lại cho bộ máy chính quyền nhà nước của triều đình Lê – Trịnh ở Đàng Ngoài

Chính quyền Lê – Trịnh được xây dựng và kiện toàn trong thế kỷ XVII – XVIII tương đối quy mô với một cơ cấu khá cồng kềnh, gồm hai hệ thống: Chính quyền ở trung ương và chính quyền ở các địa phương.