Quân đội nhà Nguyễn.

Lực lượng vũ trang của tập đoàn phong kiến các chúa Nguyễn cát cứ ở phương Nam và sau đó của nhà nước phong kiến triều đại Nguyễn.

Quân đội nhà Nguyễn được tính từ khi lực lượng vũ trang tập đoàn phong kiến các chúa Nguyễn cát cứ ở phía nam cho đến khi nhà nước phong kiến triều Nguyễn bị lật đổ trong Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Quân đội Nguyễn trải qua hai thời kỳ tổ chức xây dựng.

1. Thời kỳ thứ nhất (1588 – 1777)

Khi Nguyễn Hoàng (chúa Tiên) mang quân đi trấn thủ Thuận Hoá và kết thúc lúc Nguyễn Phúc Thuần (Định Vương) bị tử trận trước quân Tây Sơn do Nguyễn Huệ chỉ huy ở Long Xuyên.

Ban đầu, quân đội đi theo Nguyễn Hoàng vào Thuận Hoá có khoảng 3000 người. Từ năm 1600, được xây dựng theo hướng quân đội của một nhà nước phong kiến. Lực lượng vũ trang nhà Nguyễn lúc này gồm có: bộ binh, thuỷ binh, pháo binh, tượng binh. Lực lượng bộ binh và thuỷ binh được coi như quân thuỷ – bộ, lấy thuỷ binh làm lực lượng bảo đảm cho cơ động với một đội binh thuyền khoảng 200 thuyền chiến và nhiều thuyển vận tải chở quân và lương thực, lực lượng chiến đấu chính là bộ binh.

Quân số thường trực có khoảng 40.000 người, khi chiến sự xảy ra (trong nội chiến Trịnh – Nguyễn) quân đội Nguyễn lên tới 100.000 người.

Hệ thống tổ chức Quân đội Nguyễn gồm có: Dinh, cơ, đội, thuyền.

Trang bị, ngoài vũ khí truyền thống như quân đội các thời trước, quân đội Nguyễn đã được trang bị một số loại vũ khí mới như hoả pháo, súng hoả mai, quả nổ ném (tạc đạn)… tự sản xuất dưới sự giúp đỡ của người Bồ Đào Nha.